Sunday, March 15, 2020

G. K. Chesterton - Về tính bỉ lậu

Hầu hết chúng ta đều tự nhủ liệu mình có thể tìm ra một định nghĩa thực thụ về tính Bỉ lậu. Bởi nhìn chung thật khó để huỷ hoại, hay thậm chí phản kháng, một thứ mà ta không thể định nghĩa. Tôi hồ nghi, thoạt đầu, rằng ta có thể phát hiện, trong trường hợp từ này, một điều khó khăn hiện có khi nhìn vào vô số những từ hiện đại. Chúng được sáng chế sau thời của học thuyết và định nghĩa. Chúng may lắm thì có được tính nghệ thuật và chứa chan cả bầu không khí. Chúng bắt đầu tượng trưng cho những ấn tượng mạnh vốn khá là thực, nhưng lại tượng trưng chúng như những biểu tượng, đôi khi có tính thơ, đôi khi tuỳ tiện và ngẫu nhiên. Và tôi khá thích thú chuyện rằng, trong trường hợp của tính Bỉ lậu và những kí hiệu khác bằng ngôn từ, ta có thể thấy rằng sự điều tra này đã kết thúc một cách quái lạ. Khi ta thực sự đặt thành từ ngữ cái thứ mà ta có ý nói qua từ đặc thù này, có lẽ ta thấy được rằng nó là một từ thiếu chính xác hết sức vốn dành cho nó.

Do đó tính Bỉ lậu (Vulgarity), như một thói xấu mà tất cả chúng ta đều có thể cảm thấy khá là sinh động (tôi có thể hình dung vậy) trong bao sự vụ và tập tục quanh ta, lại không thực sự có nối kết với từ vulgus cổ xưa; càng không nối kết với cụm profanum vulgus [đám đông thường tình]. Nhân quần có những thói xấu riêng mình, nhưng nó không nhất định là bỉ lậu. Khối nhân loại này có những nhược điểm riêng mình, nhưng ta không nhất định phải cảm thấy những nhược điểm đó như là hành vi bỉ lậu. Cái thứ đặc thù mà ta có ý nói, hoặc đúng ra là cái thứ tôi có ý nói, khi tôi dùng từ này, là một thứ gì đó tinh tế hơn nhiều và cố nhiên độc hại hơn nhiều. Nhưng tôi thực sự không biết bất kì từ nào khác dành cho nó. Tôi có thể dễ dàng đưa ví dụ về nó từ báo giới, nhưng việc này hẳn sẽ là một cách khá rẻ tiền và bất công cho việc lấp đầy mấy trang sách trong cuốn sách này. Do vậy, bằng sự hấp tấp đúng nghĩa trong việc thí nghiệm này, tôi sẽ thử nêu ra bản chất thực sự của cái thứ mà tôi gọi là tính Bỉ lậu; và tôi ước gì mình biết được một cái tên tệ hơn dành cho nó.