Zbigniew Herbert - Lịch sử về Minotaur

Lịch sử chân thực của vương tử Minotaur được kể trong bản văn chưa giải mã bằng tiếng linearne A [Linear A]. Mặc cho lời đồn về sau, anh chính là con trai thực sự của vua Minos và Pazyfae [Pasiphaē]. Cậu bé sinh ra khoẻ mạnh, nhưng có cái đầu lớn bất thường – theo đó mà mấy vị thầy toán mệnh đọc ra thành dấu hiệu của minh triết trong tương lai. Thực tế qua tháng năm thì Minotaur sinh trưởng thành một kẻ ngốc tráng kiện, hơi chút ưu uất. Nhà vua quyết định phó mặc anh cho thầy tư tế lo đường học vấn. Nhưng các thầy tư tế giải thích rằng họ không thể chấp thuận vị vương tử trí óc bạc nhược này, bởi điều đó có thể làm suy giảm quyền uy của tín ngưỡng, vốn đã bị tổn hại bởi sự phát minh bánh xe.

Minos khi ấy cho vời kĩ sư Dedal [Daidalos], một kẻ nổi danh xứ Hi-lạp bấy giờ do y là kẻ sáng tạo ra một nhánh kiến trúc sư phạm rất được lòng người. Và thế là mê cung ấy mọc lên. Hệ thống mê cung gồm nhiều đường mòn, từ dạng sơ khai đến mức càng ngày càng phức tạp, với vô vàn các cấp bậc trừu tượng, và nơi đây được cho là nơi rèn tập cho vương tử Minotaur theo những nguyên lí tư duy đúng đắn.

Vậy là vị vương tử sầu muộn kia lang thang dọc mấy con đường của diễn dịch và quy nạp, bị mấy ông giáo thụ chọc thúc suốt, trơ mắt chăm chăm nhìn vào những bức bích hoạ đậm màu ý thức hệ. Anh không hề nắm bắt được chúng.

Khi đã dùng cạn hết mọi tài nguyên của mình, vua Minos quyết tâm trừ bỏ nỗi ô nhục này trong dòng vương giả. Ông cho vời (một lần nữa từ xứ Hi-lạp, vốn có tiếng là đất tụ anh tài) một tay sát thủ thiện nghệ tên là Tezeusz [Thēseus]. Và Tezeusz giết Minotaur. Ở điểm này thần thoại và lịch sử nhất trí.

Qua mê cung – giờ đây thành bài học vỡ lòng vô dụng – Tezeusz lần được đường trở ra lại bên ngoài mang theo một cái đầu to đầy máu của Minotaur với đôi mắt trợn tròn, ở đó lần đầu tiên mà minh triết bắt đầu nảy mầm, một loại minh triết thường được cho là từ kinh nghiệm mà ra.

Đoàn Duy chuyển ngữ từ bản Anh văn

 

 Nguồn:

Zbigniew Herbert; (2010); To Describe Reality; The Collected Prose: 1948-1998 (bản dịch Anh văn của Michael March and Jarosław Anders John and Bogdana Carpenter & Alissa Valles); Ecco.