Arthur Koestler
Từ ngữ và vũ khí
Bài nói chuyện khai mạc cuộc Triển lãm Sách Quốc tế tại
European Forum, Alpbach, tháng Tám 1959.
Khi
các vị mở một cuộc triển lãm sách, người ta kì vọng các vị sẽ nói mấy thứ êm ái
về sức mạnh của ngôn từ, hay sức mạnh của tâm trí đối với vật chất. Tôi tin vào
cả hai, và tôi tin rằng đa số các vị tin vào cả hai. Điều tôi muốn nêu ra là những
kẻ cầm giữ vận mệnh các vị không tin vào điều nào trong số đó, mặc dù họ thường
vờ rằng mình có tin.
Làm
sao ta có thể giải thích được rằng, trong thời đại khi con người di chuyển ở vận
tốc âm thanh, và âm thanh được truyền ở vận tốc ánh sáng, dầu vậy việc tự do lưu
thông từ ngữ lại bị chặn đứng bởi một bức tường vô hình chạy quanh địa cầu; làm
sao có thể có chuyện rằng trạng huống này giờ đây đã kéo dài bốn mươi năm, dài
hơn tuổi thọ của một thế hệ?
Đi
trách cứ phía bên kia sẽ không đưa ta đi đến đâu. Một bông hồng là một bông hồng,
một con nhím là một con nhím, và một nhà nước toàn trị là một nhà nước toàn trị.
Bản tính của con nhím đòi hỏi nó phải xù lông lên trước ngôn từ, và bản tính của
nhà nước toàn trị đòi chuyện họ phải tự bảo vệ mình bằng một bức màn kiểm duyệt
xù lông, những trạm chặn sóng vô tuyến, những biên giới khép đóng. Bản tính một
nhà nước toàn trị còn là can đảm khi đối diện các mối đe doạ hữu hình và hèn nhát
khi đối diện mối đe doạ duy nhất mà họ sợ: ngôn từ.
Các
vị lãnh đạo của phương Tây không nhận ra được chỗ yếu nhược này bởi vì họ đặt nhiều
tin cậy vào sức mạnh của vũ khí hơn là vào sức mạnh của từ ngữ. Nếu chuyện không
phải vậy, bức tường lặng thinh vây quanh nửa thế giới này hẳn không tồn tại được,
gần như bất khả xâm phạm, trong bốn mươi năm trời.
Đằng
sau bức tường ấy, lần đầu tiên trong lịch sử, người ta đạt được một thế độc quyền
Nhà nước hoàn toàn, không chỉ đối với sản xuất và phân phối thương phẩm, mà còn
đối với sản xuất và phân phối ý tưởng, quan điểm và cảm xúc. Đây không phải lời
cáo buộc, đây là lời phát biểu một thực tế. Nhưng thực tế còn là chuyện rằng sự
cộng tồn bắt đầu ở chỗ sự hồ nghi liễu kết. Một sự hồ nghi chỉ có thể kết liễu được
khi sự tự do lưu thông từ ngữ được khôi phục.
Xét theo bản chất các sự vật, tự do mậu dịch về từ ngữ là điều lợi ích cho ta và kháng chống lại lợi ích của phía bên kia Do vậy ta phải khiến nó trở thành một phần của cuộc mà cả ngoại giao và sẵn sàng trả một cái giá để có được nó. Nghe chừng đáng ngạc nhiên, toan tính này chưa bao giờ được thực hiện. Các vị lãnh đạo của chúng ta mà cả các vấn đề về thủ tục, các vấn đề về vũ khí, các vấn đề về sự công nhận ngoại giao, nhưng các món vũ khí tâm lí chưa bao giờ được khiến trở nên một luận điểm mà cả nghiêm túc.