Đêm, biển
Buổi đêm biển tăm tối, u thảm,
và nói lời thầm thì khốc khô
Nên ta nhận ra nó
có nỗi kín thẹn lòng: sáng soi
nhờ ánh phản chiếu
buổi đêm, nó bần hèn như ta vậy,
tối đen, bị ruồng bỏ;
nó nhẫn nhịn đợi chờ vầng dương quay lại
— Adam Zagajewski
Clarice Lispector
Câu chuyện thứ năm
Câu
chuyện này có thể mang tên “Những bức tượng”. Một cái tên khả dĩ khác là “Cuộc
mưu sát”. Và còn có thể là “Cách giết bọn gián”. Vậy nên tôi sẽ kể ít nhất ba
câu chuyện, thảy đều thật vì lẽ chúng không mâu thuẫn nhau. Mặc dù là một câu
chuyện đơn nhất, chúng hẳn sẽ là một nghìn lẻ một câu chuyện, nếu tôi có được một
nghìn lẻ một đêm.
Câu
chuyện đầu tiên, “Cách giết bọn gián”, bắt đầu thế này: ngày nọ tôi than phiền
về việc có gián. Cô kia nghe lỏm được. Cô đưa cho tôi công thức làm ra món giết
chúng. Tôi sẽ trộn đường, bột mì và thạch cao với tỉ lệ bằng nhau. Bột mì và đường
sẽ thu hút chúng, thạch cao sẽ làm khô cứng chúng từ bên trong. Tôi làm như vậy.
Chúng chết queo.
Câu chuyện khác thực ra lại là câu chuyện đầu tiên và có tên “Cuộc mưu sát”. Nó bắt đầu thế này: ngày nọ tôi than phiền về việc có gián. Cô kia nghe lỏm được. Công thức xuất hiện tiếp sau đó. Và rồi đến chuyện giết gián. Sự thật là tôi chỉ than phiền về lũ gián một cách chung chung thôi, bởi chúng thậm chí đâu phải của tôi: chúng thuộc về tầng trệt và chúng sẽ leo lên đường ống nước toà nhà tới nhà chúng tôi. Chỉ ở thời điểm tôi sửa soạn cái hỗn hợp đó thì chúng mới thuộc về tôi. Khi ấy, nhân danh chúng tôi, tôi bắt đầu cân đong các thành phần bằng sự tập trung có phần mãnh liệt. Một cơn bực tức mô hồ phát sinh trong tôi, một cảm giác phẫn nộ. Ban ngày bọn gián vô hình và không ai tin rằng có thứ tai vạ bí mật đương gặm nhắm căn hộ bình an dường này. Nhưng nếu chúng, tựa như các thứ tai vạ bí mật, ngủ vào buổi ban ngày, thì tôi sẽ ở đó sửa soạn độc dược cho buổi tối. Tỉ mỉ, hăng hái, tôi pha chế thức linh dược gây nên cái chết dằng dai. Một nỗi sợ trong hào hứng và cái tai vạ bí mật của riêng tôi đã đưa lối dẫn đường cho tôi. Giờ đây lòng lạnh băng tôi chỉ muốn một điều: giết mọi con gián trên đời này. Bọn gián cứ leo lên các đường ống trong lúc chúng tôi, người mỏi mệt, đang nằm mộng. Và nhìn xem, bài thuốc đã sẵn sàng, trắng muốt. Như thể dành cho bọn gián khôn như tôi, tôi khéo léo rắc thứ bột đó đến khi nó trông như một thứ thuộc về tự nhiên vậy. Từ giường mình, trong cảnh lặng im của căn hộ, tôi hình dung chúng bò từng con một lên chỗ phòng giặt đồ, ở đó màn đêm đương ngủ, chỉ mỗi chiếc khăn cảnh giác trên dây phơi đồ. Mấy tiếng sau tôi thức giấc, giật mình khi nhận ra trễ quá rồi. Trời đã bừng sáng. Tôi băng qua phòng bếp. Ở đàng kia là bọn chúng nằm trên sàn phòng giặt, cứng đơ, to tướng. Tôi đã giết chóc trong đêm. Nhân danh chúng tôi, ngày đã tỏ rạng. Ở khu nhà lụp xụp trên kia, con gà trống gáy.
Tôi hứa một lời
Ngày ấy tôi còn trẻ
và lẽ thường khuyên tôi rằng
đừng đưa ra lời hứa
Tôi đánh bạo mà nói được
tôi sẽ nghĩ ngợi chút ít
chuyện có gấp chi đâu
đây nào phải lịch tàu chạy
Tôi sẽ hứa một lời
sau kì thi tốt nghiệp
sau thời hạn quân dịch
sau khi dựng được mái nhà
nhưng thời gian bùng nổ
chẳng còn thời trước
chẳng còn thời sau
trong hiện tại loá mắt
mi đành phải lựa chọn thôi
nên tôi hứa một lời
một lời –
một thòng lọng quanh cổ
một lời sau cuối
vào mấy lúc hiếm hoi
khi mọi thứ nhẹ bổng
và trở nên sáng rõ
tôi tự nhủ lòng
"lời thế ấy
tôi muốn làm sao
rút lại lời mình từng thốt"
lúc ấy thiệt vắn vủn
trục thế giới rít kêu
bao người đi qua
bao cảnh trí
bao vòng thời gian nhuốm màu
mà lời tôi trao hứa
kẹt đó nơi cổ họng
— Zbigniew Herbert
Biên giới
Mùi của những con dế mang hơi
xăng
VLADIMIR HOLAN
Người nghèo chờ bên đường biên giới
và gửi ánh nhìn hi vọng về phía bên kia
Mùi của những con dế mang hơi xăng
sơn ca hót
bản rút gọn một bài thánh ca
Hai phía biên giới nhìn sang hướng đông
Bắc là hướng đông
Và nam là hướng đông
Ô-tô nọ chở quả địa cầu to
chỉ bày ra đại dương
Một bé gái ngồi trên chiếc Fiat 125 cũ xưa
làm bài cách cẩn trọng
trong quyển tập kẻ dòng xanh lục—
nơi nơi đều có đường biên giới
— Adam Zagajewski
Một con chim bắt đầu hót
Một con chim bắt đầu hót
vào một ngày sáng trong
bên trên giá treo cổ
Một nhành cây lay động
trong một cánh rừng nhỏ
bên đóm lửa ỉm im
Một dòng suối róc rách
bên trên thân xác
của những người gục ngã
Gió thổi cuốn tàn tro
rồi rắc rải
lên đám tro tàn khác
— Novica Tadić
Các thứ tăm tối
Các thứ tăm tối mở mắt tôi,
nâng bàn tay, thắt chặt các ngón.
Chúng vừa gần vừa xa xuôi,
ở chốn an toàn khuất lánh
bên kia dãy chín đồi.
Chúng lấy đêm làm vương quốc,
và ánh sáng ngày, vừa tỏ rạng,
làm nên tấm áo choàng.
Không lực nào tiêu trừ được chúng,
gỡ gút được chúng, cắt nghĩa được chúng.
Chúng ở yên vị chỗ mình,
trong ngực ta,
khuấy rộn trong tim ta.
— Novica Tadić
Núi
Khi đêm gần kề
núi trong trẻo và tinh khôi
— tựa hồ một sinh viên triết
trước kì thi.
Mây tháp tùng vầng dương tối
đến cuối đại lộ khuất nẻo đàng kia
rồi chầm chậm rời chốn ấy,
nhưng nào có ai kêu.
Nhìn, nhìn ngấu nghiến vào,
khi trời nhá nhem dần loang,
nhìn lòng đừng mãn ý
nhìn không sợ điều chi.
— Adam Zagajewski