Arthur Koestler - Từ ngữ và vũ khí

Arthur Koestler

Từ ngữ và vũ khí

Bài nói chuyện khai mạc cuộc Triển lãm Sách Quốc tế tại European Forum, Alpbach, tháng Tám 1959.

 

Khi các vị mở một cuộc triển lãm sách, người ta kì vọng các vị sẽ nói mấy thứ êm ái về sức mạnh của ngôn từ, hay sức mạnh của tâm trí đối với vật chất. Tôi tin vào cả hai, và tôi tin rằng đa số các vị tin vào cả hai. Điều tôi muốn nêu ra là những kẻ cầm giữ vận mệnh các vị không tin vào điều nào trong số đó, mặc dù họ thường vờ rằng mình có tin.

Làm sao ta có thể giải thích được rằng, trong thời đại khi con người di chuyển ở vận tốc âm thanh, và âm thanh được truyền ở vận tốc ánh sáng, dầu vậy việc tự do lưu thông từ ngữ lại bị chặn đứng bởi một bức tường vô hình chạy quanh địa cầu; làm sao có thể có chuyện rằng trạng huống này giờ đây đã kéo dài bốn mươi năm, dài hơn tuổi thọ của một thế hệ?

Đi trách cứ phía bên kia sẽ không đưa ta đi đến đâu. Một bông hồng là một bông hồng, một con nhím là một con nhím, và một nhà nước toàn trị là một nhà nước toàn trị. Bản tính của con nhím đòi hỏi nó phải xù lông lên trước ngôn từ, và bản tính của nhà nước toàn trị đòi chuyện họ phải tự bảo vệ mình bằng một bức màn kiểm duyệt xù lông, những trạm chặn sóng vô tuyến, những biên giới khép đóng. Bản tính một nhà nước toàn trị còn là can đảm khi đối diện các mối đe doạ hữu hình và hèn nhát khi đối diện mối đe doạ duy nhất mà họ sợ: ngôn từ.

Các vị lãnh đạo của phương Tây không nhận ra được chỗ yếu nhược này bởi vì họ đặt nhiều tin cậy vào sức mạnh của vũ khí hơn là vào sức mạnh của từ ngữ. Nếu chuyện không phải vậy, bức tường lặng thinh vây quanh nửa thế giới này hẳn không tồn tại được, gần như bất khả xâm phạm, trong bốn mươi năm trời.

Đằng sau bức tường ấy, lần đầu tiên trong lịch sử, người ta đạt được một thế độc quyền Nhà nước hoàn toàn, không chỉ đối với sản xuất và phân phối thương phẩm, mà còn đối với sản xuất và phân phối ý tưởng, quan điểm và cảm xúc. Đây không phải lời cáo buộc, đây là lời phát biểu một thực tế. Nhưng thực tế còn là chuyện rằng sự cộng tồn bắt đầu ở chỗ sự hồ nghi liễu kết. Một sự hồ nghi chỉ có thể kết liễu được khi sự tự do lưu thông từ ngữ được khôi phục.

Xét theo bản chất các sự vật, tự do mậu dịch về từ ngữ là điều lợi ích cho ta và kháng chống lại lợi ích của phía bên kia  Do vậy ta phải khiến nó trở thành một phần của cuộc mà cả ngoại giao và sẵn sàng trả một cái giá để có được nó. Nghe chừng đáng ngạc nhiên, toan tính này chưa bao giờ được thực hiện. Các vị lãnh đạo của chúng ta mà cả các vấn đề về thủ tục, các vấn đề về vũ khí, các vấn đề về sự công nhận ngoại giao, nhưng các món vũ khí tâm lí chưa bao giờ được khiến trở nên một luận điểm mà cả nghiêm túc.

Marin Sorescu - Những từ đầu tiên

Những từ đầu tiên 

Những từ đầu tiên nhiễm ô uế
Tựa con nước trên sông buổi sáng nọ
Chảy cùng mớ nhuốc nhơ
Nào quảng cáo nào tin trang nhất các báo.
Thức tôi uống chỉ mỗi ý nghĩa từ trí óc thẳm sâu,
Là thứ chim và cỏ và đá cùng uống.
Để mọi sự chảy trôi
Lên tới bốn thứ nguyên tố,
Lên tới nước và đất và lửa và khí.

— Marin Sorescu

Novica Tadić - Những dao, giấc mộng

Những dao, giấc mộng 

Tôi mơ thấy trên một bề mặt phẳng
Tôi đã bày ra sao những con dao
            đủ hình đủ cỡ.
Ở đó đã sẵn có nhiều dao đến mức
            tôi không thể đếm nổi,
cũng chẳng thấy hết đặng. Ai đó đã toi đời
            bởi một trong những con dao ấy.

— Novica Tadić

Nichita Stănescu - Câu chuyện tình cảm

Câu chuyện tình cảm

Rốt cuộc, ta gặp nhau càng lúc càng thường.
Một bên giờ đồng hồ là tôi,
còn em, bên kia,
tựa như hai tay nắm chiếc bình tro.
Chỉ từ ngữ lượn bay giữa đôi ta,
đàng trước và đàng sau.
Chúng xoáy lượn hiển hiện gần như,
đoạn thì,
tôi khuỵu gối thụp xuống,
ấn khuỷu tay vào mặt đất,
chỉ đặng nom xem mấy lá cỏ ra sao
khi rạp mình bên dưới đám từ ngữ,
tuồng như dưới chân một sư tử chạy phóng qua.
Từ ngữ chúng xoay xoay giữa đôi ta,
đàng trước và đàng sau,
và tôi càng yêu em, chúng càng
lặp lại - trong cơn xoáy lượn hiển hiện gần như,
da capo - cái kết cấu làm nên vật chất.

— Nichita Stănescu

Novica Tadić - Sách, mộng

Sách, mộng

Trên chiếc ghế thấp, quyển sách
         tự mình dở ra.
Một luồng hơi thốc tới —
         Là Chúa thở mà ra.

— Novica Tadić

Hannah Arendt - [Các vết thương của hạnh vận]

Các vết thương của hạnh vận
tức thị dấu thích, không phải sẹo.
Việc này chỉ hay tin đặng
qua lời của thi nhân.
Truyền thuyết làm nên thơ
là chỗ ngụ, chẳng phải chỗ náu thân

— Hannah Arendt

Novica Tadić - Đằng trước một siêu thị

Đằng trước một siêu thị

Đằng trước một siêu thị
tôi tìm thấy một hộp giấy bồi rỗng không
và ngồi vào trong đó

Cô nhơn ngãi già rồ
sẽ đi lối đây và mua tôi

Tôi sẽ lại là của nàng, của nàng vĩnh viễn
Nàng sẽ mang tôi trên tay tiến vào buổi đêm này

— Novica Tadić