Giorgio Agamben - Những điều tôi đã thấy, nghe và học - Phiến đoạn 45

Tôi đã học được gì từ thi ca? Rằng một nhiệm vụ chính trị và trạng thái mãnh liệt chính trị duy chỉ qua ngôn ngữ mới có thể truyền tải cho đặng, và rằng nhiệm vụ này — mặc dầu thường tình hết mực — không thể để bất kì ai giao phó, chỉ thi nhân mới có thể đảm lấy thay cho một nhân quần vắng mặt. Và rằng ngày nay không tồn tại thế cục chính trị khả dĩ nào khác, bởi lẽ chỉ có qua ngôn ngữ bừng phát mãnh liệt theo ngõ thi ca mà nhân quần vắng mặt ấy — trong một khắc — mới hiện ra và đưa tay bang trợ.

Jorge Luis Borges - Tự ngôn cho truyện ngắn Silvina Ocampo

Jorge Luis Borges

Tự ngôn cho truyện ngắn Silvina Ocampo

Với chút cảm giác dè dặt mà tôi viết bài tựa này. Một tình bạn xưa cũ, mà lại rất mới, đã ràng tôi với Silvina Ocampo, một tình bạn dựa trên những kí ức san sẻ chung về mấy khu dân cư ở Buenos Aires, về những buổi hoàng hôn, về những lần tản bộ đi ngang những trảng đất bất tận hoặc dọc theo con sông tĩnh lặng như trên đất liền, về những bài thơ yêu thích: hơn hết là một tình bạn dựa trên hiểu biết và lòng nhân từ, những điều mà Silvina chưa bao giờ ngừng biểu hiện cho tôi thấy. Tựa như Rossetti và Blake, Silvina đến với thi ca bằng những con đường sáng rỡ của vẽ và hội hoạ, và tính trực tiếp và tính đoan chắc của ảnh tượng thị giác vẫn cứ có đó trong các trang viết của cô.

Phạm vi mà tinh thần của cô bao phủ nó lớn hơn hẳn so với của tôi. Những niềm hoan vui dẫn khởi do nhạc và màu sắc, những thiên đường đóng kín đối với kí ức cũng như lòng hiếu kì của tôi, là những cái quen thuộc với cô. Tôi sẽ nói điều tương tự về các sự vật thuộc tự nhiên: các bông hoa, những cái tên lờ mờ khi tôi tình cờ gặp phải chúng trong những vần thơ Latin và Ba-tư, sẽ biểu đạt một thứ chuẩn xác đối với Silvina, một thứ chuẩn xác và dấu yêu. Vũ trụ mà tôi sống là thứ mờ đục vì lẽ nó thuần tuý bằng ngôn từ; trong vũ trụ của cô, các giác quan tham dự vào toàn bộ muôn vàn thức dạng nhu hoà của chúng. Những thiên ái văn chương của chúng tôi không phải lúc nào cũng trùng nhau. Tôi xúc động trước sử thi, cô xúc động trước những áng trữ tình và ai vãn; trước thi phẩm Chanson de Roland và những saga gai góc của xứ Iceland thì cô không thấy hấp dẫn bằng Baudelaire, một thi sĩ tôi tôn sùng thuở hoa niên, cũng không bằng các khúc điền viên khoái lạc của Theocritus. Cô cũng thích tiểu thuyết tâm lí, một thể loại có nhịp đi chậm mà tôi khước từ do biếng nhác.

Silvina Ocampo - Mộ chí cho một kẻ đắm tàu

Mộ chí cho một kẻ đắm tàu

Mộng đắm tàu đây là lần thứ nhất,
tôi sẽ không bao giờ quên đặng. Tăm tối
là mặt bể trong mộng, lạnh và cứng cỏi.
Ngày mai tôi nghe lòng sợ các điềm báo.

— Silvina Ocampo

Clarice Lispector - Trăm năm thứ tha

Clarice Lispector

Một trăm năm thứ tha

Những ai chưa từng ăn trộm sẽ không hiểu được tôi. Và bất kì ai chưa từng ăn trộm hoa hồng sẽ không bao giờ có thể hiểu được tôi. Khi tôi còn nhỏ, tôi từng ăn trộm hoa hồng.

Ở Recife đường sá nhiều vô kể, những con đường của người giàu, xếp thành hàng hai bên là mấy căn biệt thự đặt ở giữa các khu vườn rộng lớn. Cô bạn tôi và tôi thích chơi trò quyết định xem căn biệt thự này kia này thuộc về ai. “Cái trắng này của tớ.” “Không, tớ đã bảo những căn màu trắng của tớ hết.” “Nhưng cái này có trắng toàn bộ đâu. Nó có cửa sổ màu xanh lá cây mà.”Đôi khi bọn tôi đứng rất lâu, tựa mặt vào hàng rào, nhìn chằm chằm.

Charles Simic - Trên con đường này

Trên con đường này

Mẹ tôi bế bồng tôi trên đôi tay bà
Ra khỏi toà nhà đương cháy nọ
Và đặt tôi xuống trên vệ đường đây
Như búp-bê quấn trong mớ giẻ rách,
Nơi tôi đứng lúc này sau nhiều năm
Nói chuyện với con chó không nhà,
Giấu nửa mình sau một ô-tô đỗ lại,
Đôi mắt ấp chứa hi vọng
Khi nó nhích tới lòng sẵn sàng đón điều gớm ghê.

— Charles Simic

Charles Simic - Tháng Mười một

Tháng Mười một

Những thập giá mà thảy các ông các bà
Phải gánh mang suốt đời
Thậm chí còn hiển hiện
Vào buổi đêm tối mưa rơi này.

— Charles Simic

João Guimarães Rosa - Bờ thứ ba của con sông

João Guimarães Rosa

Bờ thứ ba của con sông

Cha tôi là người có ý thức trách nhiệm, nề nếp và bộc trực; và đã có cái tính như vậy từ hồi mới lớn hoặc ngay từ lúc bé thơ, theo như lời mấy người đáng tin cậy mà tôi dò hỏi được. Theo kí ức chính tôi, ông không kì quái hơn cũng chẳng sầu muộn hơn những người quen khác. Chỉ trầm lặng hơn. Chính mẹ tôi mới là người cai quản ngôi nhà, là người la mắng chúng tôi hằng ngày – chị tôi, anh tôi, và tôi. Nhưng ngày nọ cha tôi bỗng đặt người ta làm một chiếc xuồng.

Ông nghiêm túc ghê lắm. Ông đặt làm một chiếc xuồng đặc biệt, bằng gỗ cây vinhático, nhỏ, chỉ vừa đủ chỗ cho người chèo. Nhưng toàn bộ chiếc xuồng phải được đóng kĩ càng, đủ cứng cáp ở mũi xuồng, sao cho ở được trên sông suốt hai mươi hay ba mươi năm. Mẹ tôi càu nhàu vụ này không thôi. Phải chăng chồng bà, một người chưa từng học đòi mấy món này, giờ đây dự tính đi đánh cá và đi săn bắt? Cha không nói gì hết. Nhà chúng tôi khi ấy vẫn còn gần con sông, cách con sông cỡ một cây số: con sông trải ra ở đó, lớn, sâu và tĩnh mịch. Rộng đến mức chúng tôi không thể nhìn sang bờ bên kia. Và nếu có một điều tôi không tài nào quên cho được, thì đó là cái ngày chiếc xuồng được giao đến.

Không vui cũng chẳng tỏ vẻ gì, cha ụp chiếc nón lên đầu rồi chào tạm biệt chúng tôi, như một sự đã định từ trước. Ông tịnh không thốt ra lời nào khác, không mang theo gói lương thực và quần áo, không khuyên nhủ điều chi. Chúng tôi tưởng mẹ sẽ la lên, nhưng bà chỉ đứng đó trông nhợt nhạt, giận căm căm, tự cắn môi mình rồi buông tiếng gầm gừ: — “Nếu ông đi, thì đi luôn đi. Đừng bao giờ quay về!” Cha nín lặng không đáp. Ông nhìn tôi với vẻ dịu dàng, vẫy tay ra hiệu bảo tôi đi cùng ông một chút. Tôi sợ cơn thịnh nộ của mẹ, tuy vậy vẫn theo lời cha. Hướng đi của mọi sự tuồng như khích lệ tôi, khiến tôi mạnh dạn hỏi: — “Cha ơi, cha cho con lên xuồng luôn nha?” Ông chỉ nhìn tôi, làm động tác ban phúc lành cho tôi, ra dấu bảo tôi quay về. Tôi vờ như đi về, tôi xoay người lại lần nữa, ở chỗ con mương trong rừng, để xem chuyện gì xảy ra. Cha lên xuồng và chèo đi. Và chiếc xuồng lướt đi – cùng với cái bóng của nó, tựa hồ một con cá sấu, dài thật dài.