Mario Vargas Llosa - Maradona và những anh hùng

 

Lời người dịch: Bài viết này được Vargas Llosa viết trong dịp World Cup 1982 tại Tây-ban-nha.

Bởi anh đã có lối chơi vô hồn trong trận mở màn gặp Bỉ, nhiều người khi ấy băn khoăn huyền thoại về Maradona từ đâu mà ra và tại sao nó vẫn còn kéo dài. Sau trận Argentina–Hungary, trận mà ngôi sao nhỏ người này sáng ngời từ đầu chí cuối với màn trình diễn kĩ năng tưng bừng, thì chẳng còn ai mang lòng hồ nghi gì nữa: Maradona là Pelé của thập niên 1980. Hơn cả thế: anh là một trong những vị thần sống mà con người tạo nên nhằm tôn thờ chính họ thông qua những vị thần này.

Trong một thời kì vốn sẽ ngắn ngủi như một định mệnh – bởi đây là triều đại tuyệt đối nhất và thoáng chốc nhất – anh chàng Argentina này giờ đây, đối với hàng triệu người khắp thế giới, chính là những gì mà Pelé, Cruyff, Di Stéfano, Puskas và một vài cầu thủ khác từng là, cũng trong thời khắc uy nghi ngắn ngủi nhất: sự hiện thân của bóng đá, vị anh hùng vốn là tượng trưng của môn thể thao này. Hàng triệu peseta, theo như lời đồn, được Barcelona trả để có chữ kí của anh, chính là một bằng chứng rõ rệt cho thấy Maradona đã tiếp lãnh tấm áo trọng trách này, và xét đến cái cách anh chơi trước đội Hungary, World Cup này sẽ cho thấy Barça đã có một vụ đầu tư tốt. Mười triệu đô-la là khoản tiền lớn để trả cho một con người trần mắt thịt giản đơn có nhiệm vụ đá đi quả bóng, nhưng chẳng là gì nếu cái họ mua là một huyền thoại.

Maradona là một huyền thoại vì anh chơi bóng theo lối diệu kì, cũng là vì tên anh và khuôn mặt anh ngay lập tức được khắc chạm vào kí ức và vì, bởi một lí do nào đó không thể đoán giải nổi vốn không liên hệ gì đến lí trí, anh thoạt nhìn có vẻ thông minh và dễ mến. Liệu ấn tượng này có liên hệ gì đến kích cỡ của anh? Trong trận gặp Hungary, lúc xem anh hoạt động chống chọi trước những hậu vệ chủng người Magiar to cao, những người trông thảm hại khi không thể kềm chân anh, người ta có ấn tượng khoan khoái rằng ở đó tồn tại điều phải lẽ vốn có; rằng trong bóng đá cũng vậy, đúng ra kĩ năng mới là thứ quan trọng hơn sức lực, rằng khi nói đến việc đá quả bóng thì điều trọng yếu ở đây không nằm ở sức mạnh, mà nằm ở trí tưởng tượng và ý tưởng.

G. K. Chesterton - Về tính bỉ lậu

Hầu hết chúng ta đều tự nhủ liệu mình có thể tìm ra một định nghĩa thực thụ về tính Bỉ lậu. Bởi nhìn chung thật khó để huỷ hoại, hay thậm chí phản kháng, một thứ mà ta không thể định nghĩa. Tôi hồ nghi, thoạt đầu, rằng ta có thể phát hiện, trong trường hợp từ này, một điều khó khăn hiện có khi nhìn vào vô số những từ hiện đại. Chúng được sáng chế sau thời của học thuyết và định nghĩa. Chúng may lắm thì có được tính nghệ thuật và chứa chan cả bầu không khí. Chúng bắt đầu tượng trưng cho những ấn tượng mạnh vốn khá là thực, nhưng lại tượng trưng chúng như những biểu tượng, đôi khi có tính thơ, đôi khi tuỳ tiện và ngẫu nhiên. Và tôi khá thích thú chuyện rằng, trong trường hợp của tính Bỉ lậu và những kí hiệu khác bằng ngôn từ, ta có thể thấy rằng sự điều tra này đã kết thúc một cách quái lạ. Khi ta thực sự đặt thành từ ngữ cái thứ mà ta có ý nói qua từ đặc thù này, có lẽ ta thấy được rằng nó là một từ thiếu chính xác hết sức vốn dành cho nó.

Do đó tính Bỉ lậu (Vulgarity), như một thói xấu mà tất cả chúng ta đều có thể cảm thấy khá là sinh động (tôi có thể hình dung vậy) trong bao sự vụ và tập tục quanh ta, lại không thực sự có nối kết với từ vulgus cổ xưa; càng không nối kết với cụm profanum vulgus [đám đông thường tình]. Nhân quần có những thói xấu riêng mình, nhưng nó không nhất định là bỉ lậu. Khối nhân loại này có những nhược điểm riêng mình, nhưng ta không nhất định phải cảm thấy những nhược điểm đó như là hành vi bỉ lậu. Cái thứ đặc thù mà ta có ý nói, hoặc đúng ra là cái thứ tôi có ý nói, khi tôi dùng từ này, là một thứ gì đó tinh tế hơn nhiều và cố nhiên độc hại hơn nhiều. Nhưng tôi thực sự không biết bất kì từ nào khác dành cho nó. Tôi có thể dễ dàng đưa ví dụ về nó từ báo giới, nhưng việc này hẳn sẽ là một cách khá rẻ tiền và bất công cho việc lấp đầy mấy trang sách trong cuốn sách này. Do vậy, bằng sự hấp tấp đúng nghĩa trong việc thí nghiệm này, tôi sẽ thử nêu ra bản chất thực sự của cái thứ mà tôi gọi là tính Bỉ lậu; và tôi ước gì mình biết được một cái tên tệ hơn dành cho nó.