Biết bao bận ta xét đến duyên do cuộc chiến này và cảnh quẫn bách của chúng ta, ta đều mang lòng tin chắc rằng ngày này và lòng hiệp nhất giữa các ngươi sẽ là khởi điểm của tự do cho toàn thể xứ Britannia. Tất thảy chúng ta đều chưa nếm trải cảnh nô dịch, và không có vùng đất nào phía bên kia chúng ta, và ngay cả biển cũng không an toàn trước một đội binh thuyền La-mã đang uy hiếp chúng ta. Do đó chiến trận và khí giới, những thứ mà người dũng cảm lấy làm danh giá, cũng là thứ an toàn nhất hạng cho kẻ hèn nhát. Những cuộc chiến chống người La-mã trước đây, thắng có bại có, đã để lại hi vọng và trợ giúp trong tay chúng ta, bởi vì chúng ta, hạng cao quý nhất toàn xứ Britannia, những người trú ngụ ở những nơi sâu tận bên trong, không nhìn sang bờ biển của những kẻ chịu ách nô dịch, giữ cho đôi mắt chúng ta tránh bị vẩn đục trước cảnh chuyên quyền. Tại đây ở nơi tận cùng của xứ sở và của tự do, chính sự cách biệt của vùng đất mà người ta chỉ biết qua lời đồn đại là cái đã bảo vệ chúng ta đến ngày nay. Giờ đây biên cương xa thẳm nhất xứ Britannia mở toang ra, mọi thứ bí ẩn được cho là diệu kì, nhưng không còn ai ngoài kia, không còn gì ngoài sóng và đá, và trí mạng hơn nữa là đám người La-mã, những kẻ với lòng ngạo mạn mà các ngươi có trốn tránh bằng sự tuân mệnh và quy phục thì cũng vô ích thôi. Là những kẻ cướp bóc thế giới này, sau khi chúng tàn hại mọi thứ và không còn vùng đất nào cho chúng, chúng sục sạo dưới biển; nếu kẻ địch của chúng là xứ phú túc, thì chúng sẽ sinh lòng tham, còn nếu họ nghèo, chúng cầu vọng cảnh vinh quang; và miền đông và miền tây đều không làm chúng mãn ý; chúng là những kẻ duy nhất mang cùng một lòng hăm hở thèm muốn cảnh nhiêu phú lẫn cảnh cơ cùng. Cướp bóc, giết chóc, cưỡng đoạt rồi chúng gọi đó bằng cái tên trí trá là cai trị, và chúng gây cảnh hoang lương, gọi đó là hoà bình.
Đoàn Duy chuyển ngữ từ các bản Anh văn
-----
Bài diễn thuyết trứ danh này là của Calgacus, thủ lĩnh của xứ Caledonia (Scotland ngày nay) trong cuộc chiến chống quân La-mã. Tuy nhiên, giới chuyên môn cho đây là sản phẩm hư cấu của Tacitus chứ không có thật.
Bản dịch trên dựa theo ba bản dịch Anh văn:
• Tacitus; (1914, 1970); Agricola; Agricola, Germania, Dialogus (bản dịch Anh văn của Maurice Hutton, W. Peterson, hiệu đính bởi R. M. Ogilvie); Loeb Classical Library 35; Harvard University Press.
• Tacitus; (1999); Agricola; Agricola and Germany (bản dịch Anh văn của Anthony R. Birley); Oxford World’s Classics; Oxford University Press.
• Tacitus; (2006); Agricola; Agricola, Germany, and Dialogue on Orators (bản dịch Anh văn của Herbert W. Benario); Hackett Publishing Company.
Và tham khảo thêm bản dịch Đức văn của Rudolf Till trong Tacitus: Das Leben des Iulius Agricola (thuộc tùng thư ‘Schriften und Quellen der alten Welt’), ấn bản 1961 của nhà De Gruyter.
Ngoài ra, còn tham khảo bản bình chú của A. J. Woodman & C. S. Kraus trong Tacitus: Agricola (thuộc tùng thư ‘Cambridge Greek and Latin Classics’), ấn bản 2014 của nhà Cambridge University Press.
-----
Nguyên văn chữ Latin:
“Quotiens causas belli et necessitatem nostram intueor, magnus mihi animus est hodiernum diem consensumque vestrum initium libertatis toti Britanniae fore; nam et universi coistis et servitutis expertes, et nullae ultra terrae ac ne mare quidem securum inminente nobis classe Romana. ita proelium atque arma, quae fortibus honesta, eadem etiam 2ignavis tutissima sunt. priores pugnae, quibus adversus Romanos varia fortuna certatum est, spem ac subsidium in nostris manibus habebant, quia nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti nec ulla servientium litora aspicientes, oculos quoque a 3contactu dominationis inviolatos habebamus. nos terrarum ac libertatis extremos recessus ipse ac sinus famae in hunc diem defendit; nunc terminus Britanniae patet, atque omne ignotum pro magnifico est: sed nulla iam ultra gens, nihil nisi fluctus ac saxa, et infestiores Romani, quorum superbiam frustra per 4obsequium ac modestiam effugias. raptores orbis, postquam cuncta vastantibus defuere terrae, iam mare scrutantur: si locuples hostis est, avari, si pauper, ambitiosi, quos non Oriens, non Occidens satiaverit: soli omnium opes atque inopiam pari 5adfectu concupiscunt. auferre trucidare rapere falsis nominibus imperium, atque ubi solitudinem faciunt, pacem appellant.”
No comments:
Post a Comment