G. K. Chesterton - Lãng mạn trong mưa

G. K. Chesterton

Lãng mạn trong mưa

Các giai cấp trung lưu của nước Anh hiện đại hết sức mê cuồng việc giặt giũ, và thường rất nhiệt thành chống rượu. Do đó tôi không thể hiểu tại sao họ lại có chuyện họ công nhiên tỏ ra một điều thực bí ẩn là không ưa trời mưa. Mưa, điều gợi hứng và đầy vui thích ấy, chắc chắn kết hợp được những phẩm tính của hai lí tưởng này bằng một sự toàn bích lạ kì. Các nhà từ thiện háo hức lập nên nhà tắm công cộng ở mọi nơi. Mưa rõ ràng là một nhà tắm công cộng; nó gần như có thể được coi là hoạt động tắm chung nhiều người. Bề ngoài của những người xuất hiện tươi mới từ cơn thanh lọc tự nhiên này có lẽ không được đánh bóng hoặc không mang vẻ trang trọng; nhưng xét về chuyện đó, mấy ai có vẻ trang trọng khi ra khỏi nhà tắm. Nhưng kế lược của cơn mưa tự nó là một kế lược về hoạt động gột rửa rộng khắp. Nó hiện thực hoá giấc mộng của một chuyên viên vệ sinh bị loạn trí: nó cọ sạch bầu trời. Chổi và giẻ lau khổng lồ của nó dường như tới được phần nóc nhà đầy sao và những góc vũ trụ không-trăng-không-sao; nó là một hoạt động lau chùi mỗi độ xuân về và mang tầm vũ trụ.

Nếu một người Anh thực sự mê tắm nước lạnh, y không được càu nhàu chuyện khí hậu xứ Anh như một nhà tắm nước lạnh. Trong những ngày này ta thường xuyên được bảo rằng ta nên từ bỏ mấy thứ nho nhỏ của riêng ta và hoà mình hưởng lấy những thiết chế xã hội chung và một cơ chế xã hội chung. Tôi đề xuất mưa là một thiết chế theo lối Xã hội chủ nghĩa hoàn toàn. Nó mặc kệ cái kiểu thanh nhã phôi pha nó đến nay đã xui khiến từng quý ông đi tắm vòi sen ở chốn riêng tư. Nó là màn tắm vòi sen tốt lành hơn, bởi lẽ nó công cộng và hướng cộng đồng, và, hay nhất là bởi lẽ người khác sẽ làm cái việc giật dây.

*** 

Về niềm hứng thú với mưa đối với kẻ-uống-nước-thay-rượu, nó là cái thực tiễn mà việc ngó lơ nó là điều tôi thật không hiểu nổi. Kẻ-uống-nước nhiệt thành phải xem cơn mưa dông là một loại yến tiệc của cõi trời và dật dư thức uống yêu thích của chính y. Hãy nghĩ đến cơn say trong tưởng tượng của kẻ-mê-rượu-vang nếu như áng mây đỏ thẫm kia đưa xuống sắc vang đỏ hay áng mây vàng kim đưa xuống sắc vang trắng. Vẽ trên nền tối nguyên sơ những cảnh như vậy của thời mạt thế, những khung cảnh bầu trời lừng lững và lộng lẫy trong đó thức champagne sa xuống như lửa trời hoặc những bầu trời tối tăm chuyển sang màu tía và vàng nâu cùng mấy sắc màu dễ sợ của thức rượu bồ-đào. Toàn bộ điều này một kẻ kiêng khem dữ dội hẳn cảm nhận được, khi y lăn mình trên bãi cỏ cao đẫm nước, vung hai gót chân mê cuồng lên trời, và lắng nghe cơn mưa gầm rống. Người như y, kẻ-uống-nước, nên là tín đồ Bacchus đích thực của các khu rừng; bởi tất cả các khu rừng đều uống nước. Hơn nữa, các khu rừng xem ra thích thú nó: cây cối lào rào và loạng choạng tới lui như những kẻ khổng lồ đương say; chúng va đập mấy cành cây như mấy tay chè chén cụng cốc rượu; chúng gầm lên cơn khát khôn nguôi và hú mừng sức khoẻ cả thế giới.

Toàn bộ xung quanh tôi lúc tôi viết ra là tiếng động của Tự nhiên đang uống nước: và Tự nhiên tạo tiếng động khi bà uống nước, không một chút tao nhã. Nếu tôi xem đó là lòng thương xót theo đạo Kitô để mà trao một cốc nước lạnh cho kẻ thọ nạn, thì liệu tôi có nên than phiền về muôn vạn cốc nước lạnh được trao khắp nơi cho mọi sinh thể; một cốc nước cho mỗi bụi cây; một cốc nước cho mỗi ngọn cỏ dại? Tôi hẳn sẽ mang lòng thẹn khi càu nhàu về nó. Như Sir Philip Sidney nói, nhu cầu của chúng lớn hơn của tôi – đặc biệt về nước.

 

***

 

Có một tấm áo hoang dại hãy còn lấy lòng cao thượng mà mang cái tên của một thị tộc Cao nguyên hoang dại: một thị tộc đến từ những ngọn đồi nơi mưa không hẳn là một sự cố mà đúng hơn là một dạng thời tiết. Chắc chắn ai có trí tưởng tượng cũng phải cảm thấy ngọn lửa mãnh liệt của truyện cổ Celtic trỗi lên trong mình bất cứ lúc nào y khoác vào tấm áo mưa mackintosh. Tôi không bao giờ có thể bắt mình cam chịu việc mang theo một cây dù; đó là việc làm vênh vang của dân Đông phương, thứ được đưa lên phía trên đầu mấy kẻ bạo vương ở những xứ sở khô nóng. Đóng lại, cây dù là một cây ba-toong cầm nắm bất tiện; Mở ra, nó là một cái lều khiếm khuyết. Về phần mình, tôi không ham cái chuyện giả vờ làm một cái nhà lều biết đi; tôi không nghĩ gì đến cái mũ của mình, và chẳng nghĩ gì mấy đến cái đầu. Nếu tôi cần được bảo vệ trước sự ẩm ướt, nó phải là một thứ bảo vệ gọn gàng hơn và ít gây bận lòng hơn, một thứ mà tôi có thể quên đi hẳn. Nó có thể là tấm áo choàng len của dân Cao nguyên. Nó có thể là một thứ mang chất Cao nguyên hơn nữa, một cái áo mưa mackintosh.

Và thực sự ở cái áo mưa mackintosh có một thứ mang phẩm tính quân sự của dân Cao nguyên. Cái áo mưa đúng đắn rẻ tiền sẽ lấp lánh hai màu lam và trắng như màu của thép hay sắt; nó ánh lên như áo giáp. Tôi muốn nghĩ về nó như đồng phục của thị tộc cổ xưa đó ở một số cuộc đột kích thời xưa trong sương mù. Tôi muốn nghĩ về tất cả tộc trưởng Macintosh, trong tấm áo mưa mackintosh của họ, hạ san đến ngôi làng tận số nào đó vùng Đê địa (Lowland), những cái áo chống nước ẩm ướt của họ chớp loé trong ánh mặt trời hay ánh trăng. Bởi quả đây là một trong những cái đẹp thực sự của thời tiết ngày mưa, rằng mặc dù lượng ánh sáng nguyên thuỷ và trực tiếp nhìn chung bị giảm thiểu, nhưng số lượng những thứ nó phản chiếu ánh sáng rõ là tăng lên. Nắng bớt đi; nhưng lại nhiều thứ toả sáng hơn; những thứ toả sáng rạng ngời như ao và vũng và cái áo mưa mackintosh. Tựa hồ ta đang đi trong một thế giới những tấm gương. 

*** 

Và quả tình đây là điều hấp dẫn sau cuối mà không kém phần quan hệ trong số những công tác thần diệu lúc này lúc kia do mưa mà ra: rằng mặc dù nó giảm đi ánh sáng, vậy mà nó lại tăng gấp đôi ánh sáng. Nếu nó làm tối bầu trời, nó làm sáng mặt đất. Nó mang đến cho những con đường (trong mắt kẻ có cảm tình) một thứ mang vẻ đẹp của Venice. Những hồ nước cạn lặp lại mọi chi tiết của đất trời; ta sống trong một vũ trụ kép. Đôi khi bước đi trên những vệ đường trần trụi và bóng lưỡng, ẩm ướt bên dưới muôn vàn ngọn đèn, một người nom như một vết đen nằm trên nguyên một tấm gương soi vàng kim, và có thể tưởng tượng y nằm trong một bầu trời vàng. Nhưng bất kể nơi đâu cây cối và thị thành treo đầu chúi xuống trong một vũng nước xíu xiu, cảnh Thiên-không lộn đầu đó vẫn gây cho ta cảm giác y vậy. Cái sự nhập nhoè sáng rỡ, ẩm ướt, chói loá giữa hình và bóng, giữa hiện thực và hình ảnh phản chiếu, sẽ hấp dẫn ghê gớm đối với bất kì ai có trực giác siêu nghiệm về cõi đời nhị nguyên như mộng của chúng ta. Nó sẽ luôn cho người ta một cảm giác lạ lùng về việc nhìn xuống những bầu trời.

Đoàn Duy chuyển ngữ

Nguồn:
G. K. Chesterton; The Romantic in the Rain; In Defense of Sanity: The Best Essays of G.K. Chesterton; Ignatius Press, 2011.