Clarice Lispector - Câu chuyện thứ năm

Clarice Lispector

Câu chuyện thứ năm

 

Câu chuyện này có thể mang tên 'Những bức tượng'. Một cái tên khả dĩ khác là 'Cuộc mưu sát'. Và còn có thể là 'Cách giết bọn gián'. Vậy nên tôi sẽ kể ít nhất ba câu chuyện, thảy đều thật vì lẽ chúng không mâu thuẫn nhau. Mặc dù là một câu chuyện đơn nhất, chúng hẳn sẽ là một nghìn lẻ một câu chuyện, nếu tôi có được một nghìn lẻ một đêm.

Câu chuyện đầu tiên, 'Cách giết bọn gián', bắt đầu thế này: ngày nọ tôi than phiền về việc có gián. Cô kia nghe lỏm được. Cô đưa cho tôi công thức làm ra món giết chúng. Tôi sẽ trộn đường, bột mì và thạch cao với tỉ lệ bằng nhau. Bột mì và đường sẽ thu hút chúng, thạch cao sẽ làm khô cứng chúng từ bên trong. Tôi làm như vậy. Chúng chết queo.

Câu chuyện khác thực ra lại là câu chuyện đầu tiên và có tên 'Cuộc mưu sát'. Nó bắt đầu thế này: ngày nọ tôi than phiền về việc có gián. Cô kia nghe lỏm được. Công thức xuất hiện tiếp sau đó. Và rồi đến chuyện giết gián. Sự thật là tôi chỉ than phiền về lũ gián một cách chung chung thôi, bởi chúng thậm chí đâu phải của tôi: chúng thuộc về tầng trệt và chúng sẽ leo lên đường ống nước toà nhà tới nhà chúng tôi. Chỉ ở thời điểm tôi sửa soạn cái hỗn hợp đó thì chúng mới thuộc về tôi. Khi ấy, nhân danh chúng tôi, tôi bắt đầu cân đong các thành phần bằng sự tập trung có phần mãnh liệt. Một cơn bực tức mô hồ phát sinh trong tôi, một cảm giác phẫn nộ. Ban ngày bọn gián vô hình và không ai tin rằng có thứ tai vạ bí mật đương gặm nhắm căn hộ bình an dường này. Nhưng nếu chúng, tựa như các thứ tai vạ bí mật, ngủ vào buổi ban ngày, thì tôi sẽ ở đó sửa soạn độc dược cho buổi tối. Tỉ mỉ, hăng hái, tôi pha chế thức linh dược gây nên cái chết dằng dai. Một nỗi sợ trong hào hứng và cái tai vạ bí mật của riêng tôi đã đưa lối dẫn đường cho tôi. Giờ đây lòng lạnh băng tôi chỉ muốn một điều: giết mọi con gián trên đời này. Bọn gián cứ leo lên các đường ống trong lúc chúng tôi, người mỏi mệt, đang nằm mộng. Và nhìn xem, bài thuốc đã sẵn sàng, trắng muốt. Như thể dành cho bọn gián khôn như tôi, tôi khéo léo rắc thứ bột đó đến khi nó trông như một thứ thuộc về tự nhiên vậy. Từ giường mình, trong cảnh lặng im của căn hộ, tôi hình dung chúng bò từng con một lên chỗ phòng giặt đồ, ở đó màn đêm đương ngủ, chỉ mỗi chiếc khăn cảnh giác trên dây phơi đồ. Mấy tiếng sau tôi thức giấc, giật mình khi nhận ra trễ quá rồi. Trời đã bừng sáng. Tôi băng qua phòng bếp. Ở đàng kia là bọn chúng nằm trên sàn phòng giặt, cứng đơ, to tướng. Tôi đã giết chóc trong đêm. Nhân danh chúng tôi, ngày đã tỏ rạng. Ở khu nhà lụp xụp trên kia, con gà trống gáy.

Zbigniew Herbert - Tôi hứa một lời

Tôi hứa một lời

Ngày ấy tôi còn trẻ
và lẽ thường khuyên tôi rằng
đừng đưa ra lời hứa

Tôi đánh bạo mà nói được
tôi sẽ nghĩ ngợi chút ít
chuyện có gấp chi đâu
đây nào phải lịch tàu chạy

Tôi sẽ hứa một lời
sau kì thi tốt nghiệp
sau thời hạn quân dịch
sau khi dựng được mái nhà

nhưng thời gian bùng nổ
chẳng còn thời trước
chẳng còn thời sau
trong hiện tại loá mắt
mi đành phải lựa chọn thôi
nên tôi hứa một lời

một lời –
một thòng lọng quanh cổ
một lời sau cuối

vào mấy lúc hiếm hoi
khi mọi thứ nhẹ bổng
và trở nên sáng rõ
tôi tự nhủ lòng
"lời thế ấy
tôi muốn làm sao
rút lại lời mình từng thốt"

lúc ấy thiệt vắn vủn
trục thế giới rít kêu
bao người đi qua
bao cảnh trí
bao vòng thời gian nhuốm màu
mà lời tôi trao hứa
kẹt đó nơi cổ họng

— Zbigniew Herbert

Adam Zagajewski - Biên giới

 Biên giới 

Mùi của những con dế mang hơi xăng

VLADIMIR HOLAN

 

Người nghèo chờ bên đường biên giới
và gửi ánh nhìn hi vọng về phía bên kia
Mùi của những con dế mang hơi xăng
sơn ca hót
bản rút gọn một bài thánh ca

Hai phía biên giới nhìn sang hướng đông
Bắc là hướng đông
Và nam là hướng đông

Ô-tô nọ chở quả địa cầu to
chỉ bày ra đại dương

Một bé gái ngồi trên chiếc Fiat 125 cũ xưa
làm bài cách cẩn trọng

trong quyển tập kẻ dòng xanh lục—
nơi nơi đều có đường biên giới

— Adam Zagajewski

Novica Tadić - Một con chim bắt đầu hót

Một con chim bắt đầu hót

 

Một con chim bắt đầu hót
vào một ngày sáng trong
bên trên giá treo cổ

Một nhành cây lay động
trong một cánh rừng nhỏ
bên đóm lửa ỉm im

Một dòng suối róc rách
bên trên thân xác
của những người gục ngã

Gió thổi cuốn tàn tro
rồi rắc rải
lên đám tro tàn khác

— Novica Tadić

Novica Tadić - Các thứ tăm tối

Các thứ tăm tối

Các thứ tăm tối mở mắt tôi,
nâng bàn tay, thắt chặt các ngón.

Chúng vừa gần vừa xa xuôi,
ở chốn an toàn khuất lánh
bên kia dãy chín đồi.

Chúng lấy đêm làm vương quốc,
và ánh sáng ngày, vừa tỏ rạng,
làm nên tấm áo choàng.

Không lực nào tiêu trừ được chúng,
gỡ gút được chúng, cắt nghĩa được chúng.

Chúng ở yên vị chỗ mình,
trong ngực ta,
khuấy rộn trong tim ta.

— Novica Tadić

Adam Zagajewski - Núi

Núi

Khi đêm gần kề
núi trong trẻo và tinh khôi
— tựa hồ một sinh viên triết
trước kì thi.

Mây tháp tùng vầng dương tối
đến cuối đại lộ khuất nẻo đàng kia
rồi chầm chậm rời chốn ấy,
nhưng nào có ai kêu.

Nhìn, nhìn ngấu nghiến vào,
khi trời nhá nhem dần loang,
nhìn lòng đừng mãn ý
nhìn không sợ điều chi.

— Adam Zagajewski

Branko Miljković - Biển không thi nhân

Biển không thi nhân

Mi đợi chờ thời điểm thích hợp
Hầu chỉnh mình hợp điệu ngữ ngôn
Nhưng chẳng có một thi nhân nào
Hay chữ nào tự do hết mực
Ôi biển đui mù oan phẫn
Luyến ái nạn đắm tàu

— Branko Miljković

Adam Zagajewski - Thuần phác và kinh nghiệm

Adam Zagajewski

Thuần phác và kinh nghiệm

Ta mang ơn William Blake về hai tập thơ trứ danh Songs of Innocence và Songs of Experience. Theo bản năng ta có khuynh hướng đọc theo thứ tự thời gian các bài thơ của Blake: đầu tiên là thuần phác, rồi sau đó, bù lại bằng đau khổ, kinh nghiệm. Thực sự cần phải thế? Liệu thuần phác có thực sự là thứ ta mất đi, như tuổi thơ, một lần và mãi mãi? Phải chăng không thể có chuyện kinh nghiệm cũng có thể bị mất đi? Kinh nghiệm là một dạng tri thức, và không thứ gì tan rã dễ như tri thức. Điều này cũng đúng với tri thức luân lí, tức là sự khôn ngoan. Một người sống sót từ trại tập trung, phẩm giá và cảm thức đạo đức còn nguyên vẹn, sau đó vẫn có thể thay đổi thành một kẻ vị kỉ tự phụ, có thể gây tổn thương một đứa trẻ. Nếu y nhận ra điều này và bắt đầu hối tiếc, y sẽ trở về trạng thái thuần phác.

Đó là nguyên do tại sao để kinh nghiệm ở sau cuối có thể không phải là điều đúng. Thuần phác theo sau kinh nghiệm, không phải lối ngược lại. Thuần phác phong phú hơn về kinh nghiệm, nhưng nghèo nàn hơn về lòng tự tin. Ta biết rất ít chuyện. Ta hiểu một điều gì đó trong một lúc rồi quên nó đi, hoặc ta phụ bạc cái thời khắc hiểu biết đó. Sau cùng tồn tại sự thuần phác, sự thuần phác cay đắng của vô tri, của tuyệt vọng, của lòng hiếu kì.

Adam Zagajewski - Từ thế giới khác

Adam Zagajewski

Từ thế giới khác

Các bài thơ đến từ thế giới khác. Từ thế giới nào? Từ thế giới nơi đời sống nội tâm nó sống. Thế giới ấy ở đâu? Tôi không biết nổi. Các ý tưởng, các ẩn dụ và các tâm cảnh đến từ thế giới khác. Đôi khi chúng chất ngất niềm tin cao kì, lúc khác chúng toát ra sự khinh miệt hay mỉa mai. Chúng xuất hiện ở những thời điểm lạ lùng, không ai mời, không ai báo trước. Ấy thế khi chúng được kêu gọi, chúng lại muốn tránh đi không lộ diện.

Trên các con phố Paris, các diễn viên kịch câm hay xuất hiện làm trò tiêu khiển cho đám đông xem bằng cách bắt chước dáng đi của một người qua đường nghiêm trang nào đó đang hối hảo đến sở làm, mang cái cặp nặng trịch trên tay và những ý nghĩ nặng trịch trong đầu. Họ sẽ đi theo người đó, bắt chước đến từng chi tiết trong lối di chuyển, khuôn mặt, dáng đi đứng, vẻ nghiêm trang, vẻ hối hảo, vẻ miệt mài của người đó. Vào cái giây phút người qua đường đó nhận thấy rằng đi theo y là một con khỉ di động đương nhại y, cuộc vui kết thúc, mọi người cười phá lên, còn nạn nhân của trò đùa sẽ nhanh bước chân và lẩn vào một con đường nhỏ; người diễn viên ấy sau đó cúi chào và thu tiền.

Cuộc sống của tinh thần làm trò khỉ bắt chước thế giới nghiêm trang của chính trị, lịch sử và kinh tế theo cùng lối như vậy. Nó đi ngay đằng sau thế giới đó, từng bước một, lúc buồn lúc vui. Nó đi theo thế giới thực như một thần hộ mệnh tóc đỏ rồ điên rồi kêu la hoặc phá lên cười, chơi vĩ cầm hoặc đọc thơ ra tiếng. Khi thực tại cuối cùng nhận thấy nó không một mình, thì cái bóng ma kia cúi chào công chúng rồi mất dạng.

Các  bài thơ đến từ thế giới khác. Từ đâu? Tôi không biết.

Adam Zagajewski - Trong thư viện

Adam Zagajewski

Trong thư viện

Tôi đang ở trong một thư viện lớn. Tôi nhướng mắt lên khỏi một tập thư từ của Keats và quan sát những người kế cận, những độc giả khác. Họ chủ yếu là sinh viên, thuộc cả hai giới tính. (Vì tôi đã bốn mươi tuổi, nên đối với tôi họ trông như đám trẻ con; và tới phiên tôi thì tôi trong mắt họ là một ông già, một công dân lớn tuổi.)

Các cô đôi lúc lại mở hộp phấn sáp bỏ túi ra và nhìn mặt mũi mình trong gương, như thể xem coi liệu rằng sự tiếp xúc với văn hoá có làm nước da của họ tàn tạ đi không. Thư viện nằm ở Paris; nhiều người mang theo chai nhựa đựng đầy nước khoáng – Evian, hay Volvic, hay Vichy – nhãn sau cuối có những mối liên hệ lịch sử đối với dân ngoại quốc.

Các bạn sinh viên khom người trên mấy quyển sách và sao chép các trích dẫn dài, bất tận từ sách. Bên dưới cái ngòi bút bi, các tờ giấy trong mấy quyển vở lớn bắt đầu quăn lại một chút, như thể bị lửa táp phải. Quả tình là chúng ta sống trong kỉ nguyên máy tính, nhưng những sinh viên này vẫn dời chuyển các trích dẫn dài sang các trang giấy trong quyển vở, cứ như thể họ đương sống ở thời Trung-đại.

Adam Zagajewski - Kẻ phiêu bạc

Kẻ phiêu bạc

Tôi tiến vào phòng chờ trong một nhà ga.
Không một làn hơi.
             Tôi mang một quyển sách trong túi,
mấy vần thơ của ai đó, các vết của linh hứng.
Ở cổng vào, trên mấy băng ghế, hai kẻ lang thang và một kẻ say
(hoặc hai kẻ say và một kẻ lang thang).
Cuối phòng đàng kia, một cặp vợ chồng già, thanh lịch rất mực, ngồi
nhìn chăm chú đâu đó trên đầu, hướng đến Ý và bầu trời.
Chúng ta luôn chịu chia cắt. Nhân loại, các dân tộc,
các phòng chờ.
      Tôi dừng lại một lát,
lòng do dự nỗi khổ đau nào tôi nên
tham gia.
        Sau rốt, tôi chọn chỗ ngồi ở khoảng giữa
rồi bắt đầu đọc sách. Tôi một mình nhưng chẳng cô đơn.
Một kẻ phiêu bạc không phiêu bạc.
           Sự mặc khải
bập bùng rồi tan biến. Những ngọn núi hơi thở, những thung lũng
hẹp. Chia cắt vẫn tiếp diễn.

— Adam Zagajewski

Tomaž Šalamun - Dân ca

Dân ca

Thi nhân thực thụ tuyền là thứ quái vật.
Y huỷ hoại giọng nói và cả người đời.
Tiếng y hát cất dựng nên kĩ nghệ thứ sẽ huỷ hoại
trái đất để sâu bọ không ăn mất ta.
Kẻ nghiện rượu bán áo choàng.
Kẻ vô lại bán đi mẹ mình.
Duy mỗi thi nhân bán đi linh hồn
hòng tách nó khỏi thân thể y hằng mến yêu.

— Tomaž Šalamun

Ryszard Krynicki - Mạnh hơn nỗi sợ

Mạnh hơn nỗi sợ

        Thơ là gì mà chẳng cứu lấy dân tộc hay người đời?
        – Czesław Miłosz

Thơ là thứ gì, nó cứu được điều chi?
Chỉ là những cái tên, những bóng hình
của người và sự vật?

Nó có thể là gì nữa, ngoại trừ một tiếng nói bồn chồn
như nhịp tim người,
mạnh hơn nỗi sợ về sự nghèo và sự chết,
một tiếng nói

của lương tâm mà dân tộc hay người đời,
chiến tranh tàn khốc, các cuộc đồ sát,
chẳng thể giết đi

hay khuất phục?

— Ryszard Krynicki

     Đoàn Duy chuyển ngữ từ bản Anh văn của Clare Cavanagh

Nguồn:
Ryszard Krynicki; Stronger Than Fear; Magnetic Point: Selected Poems 1968–2014 (bản dịch Anh văn của Clare Cavanagh); New Directions, 2017.

Ryszard Krynicki - Yên lặng

Yên lặng

Yên lặng, suỵt, con mọt gỗ:
tay kiểm duyệt đương viết

về ngôn luận tự do

— Ryszard Krynicki

Ryszard Krynicki - Như một cơn mộng

Như một cơn mộng

Quả tình, đời mi như một cơn mộng,
một hành trình hoả xa, một cú tản bộ dọc một đại lộ sần sẹo:

nó đi tiếp không ai nhận thấy, thay đổi cách mập mờ:
nó càng thêm dài và dài ra và, chạy dọc
mấy con đường chỉ nó mới rõ,

nó một mực chuyển vận bạn
đến chỗ lạc lõng của buổi chiều

hay của thế hệ

— Ryszard Krynicki

Ryszard Krynicki - [những bình minh, những rạng đông, những mật hiệu]

những bình minh, những rạng đông, những mật hiệu,
một lữ trình tựa như đọc một quyển ngoại văn
về những chốn quen,
giật mình từ cơn ngủ tỉnh thức trên trang sách đời không đánh số,
lữ trình này tôi đọc trở lui bằng một thứ tiếng lạ

— Ryszard Krynicki