Adam Zagajewski - Thuần phác và kinh nghiệm

Adam Zagajewski

Thuần phác và kinh nghiệm

Ta mang ơn William Blake về hai tập thơ trứ danh Songs of Innocence và Songs of Experience. Theo bản năng ta có khuynh hướng đọc theo thứ tự thời gian các bài thơ của Blake: đầu tiên là thuần phác, rồi sau đó, bù lại bằng đau khổ, kinh nghiệm. Thực sự cần phải thế? Liệu thuần phác có thực sự là thứ ta mất đi, như tuổi thơ, một lần và mãi mãi? Phải chăng không thể có chuyện kinh nghiệm cũng có thể bị mất đi? Kinh nghiệm là một dạng tri thức, và không thứ gì tan rã dễ như tri thức. Điều này cũng đúng với tri thức luân lí, tức là sự khôn ngoan. Một người sống sót từ trại tập trung, phẩm giá và cảm thức đạo đức còn nguyên vẹn, sau đó vẫn có thể thay đổi thành một kẻ vị kỉ tự phụ, có thể gây tổn thương một đứa trẻ. Nếu y nhận ra điều này và bắt đầu hối tiếc, y sẽ trở về trạng thái thuần phác.

Đó là nguyên do tại sao để kinh nghiệm ở sau cuối có thể không phải là điều đúng. Thuần phác theo sau kinh nghiệm, không phải lối ngược lại. Thuần phác phong phú hơn về kinh nghiệm, nhưng nghèo nàn hơn về lòng tự tin. Ta biết rất ít chuyện. Ta hiểu một điều gì đó trong một lúc rồi quên nó đi, hoặc ta phụ bạc cái thời khắc hiểu biết đó. Sau cùng tồn tại sự thuần phác, sự thuần phác cay đắng của vô tri, của tuyệt vọng, của lòng hiếu kì.

Đoàn Duy chuyển ngữ từ bản Anh văn của Lillian Vallee

Nguồn:
Adam Zagajewski; Innocence and Experience; Two Cities: On Exile, History, and the Imagination (bản dịch Anh văn của Lillian Vallee); The University of Georgia Press, 2002.