Giorgio Agamben - Những điều tôi đã thấy, nghe và học - Phiến đoạn 45

Tôi đã học được gì từ thi ca? Rằng một nhiệm vụ chính trị và trạng thái mãnh liệt chính trị duy chỉ qua ngôn ngữ mới có thể truyền tải cho đặng, và rằng nhiệm vụ này — mặc dầu thường tình hết mực — không thể để bất kì ai giao phó, chỉ thi nhân mới có thể đảm lấy thay cho một nhân quần vắng mặt. Và rằng ngày nay không tồn tại thế cục chính trị khả dĩ nào khác, bởi lẽ chỉ có qua ngôn ngữ bừng phát mãnh liệt theo ngõ thi ca mà nhân quần vắng mặt ấy — trong một khắc — mới hiện ra và đưa tay bang trợ.

Jorge Luis Borges - Tự ngôn cho truyện ngắn Silvina Ocampo

Jorge Luis Borges

Tự ngôn cho truyện ngắn Silvina Ocampo

Với chút cảm giác dè dặt mà tôi viết bài tựa này. Một tình bạn xưa cũ, mà lại rất mới, đã ràng tôi với Silvina Ocampo, một tình bạn dựa trên những kí ức san sẻ chung về mấy khu dân cư ở Buenos Aires, về những buổi hoàng hôn, về những lần tản bộ đi ngang những trảng đất bất tận hoặc dọc theo con sông tĩnh lặng như trên đất liền, về những bài thơ yêu thích: hơn hết là một tình bạn dựa trên hiểu biết và lòng nhân từ, những điều mà Silvina chưa bao giờ ngừng biểu hiện cho tôi thấy. Tựa như Rossetti và Blake, Silvina đến với thi ca bằng những con đường sáng rỡ của vẽ và hội hoạ, và tính trực tiếp và tính đoan chắc của ảnh tượng thị giác vẫn cứ có đó trong các trang viết của cô.

Phạm vi mà tinh thần của cô bao phủ nó lớn hơn hẳn so với của tôi. Những niềm hoan vui dẫn khởi do nhạc và màu sắc, những thiên đường đóng kín đối với kí ức cũng như lòng hiếu kì của tôi, là những cái quen thuộc với cô. Tôi sẽ nói điều tương tự về các sự vật thuộc tự nhiên: các bông hoa, những cái tên lờ mờ khi tôi tình cờ gặp phải chúng trong những vần thơ Latin và Ba-tư, sẽ biểu đạt một thứ chuẩn xác đối với Silvina, một thứ chuẩn xác và dấu yêu. Vũ trụ mà tôi sống là thứ mờ đục vì lẽ nó thuần tuý bằng ngôn từ; trong vũ trụ của cô, các giác quan tham dự vào toàn bộ muôn vàn thức dạng nhu hoà của chúng. Những thiên ái văn chương của chúng tôi không phải lúc nào cũng trùng nhau. Tôi xúc động trước sử thi, cô xúc động trước những áng trữ tình và ai vãn; trước thi phẩm Chanson de Roland và những saga gai góc của xứ Iceland thì cô không thấy hấp dẫn bằng Baudelaire, một thi sĩ tôi tôn sùng thuở hoa niên, cũng không bằng các khúc điền viên khoái lạc của Theocritus. Cô cũng thích tiểu thuyết tâm lí, một thể loại có nhịp đi chậm mà tôi khước từ do biếng nhác.

Silvina Ocampo - Mộ chí cho một kẻ đắm tàu

Mộ chí cho một kẻ đắm tàu

Mộng đắm tàu đây là lần thứ nhất,
tôi sẽ không bao giờ quên đặng. Tăm tối
là mặt bể trong mộng, lạnh và cứng cỏi.
Ngày mai tôi nghe lòng sợ các điềm báo.

— Silvina Ocampo

Clarice Lispector - Trăm năm thứ tha

Clarice Lispector

Một trăm năm thứ tha

Những ai chưa từng ăn trộm sẽ không hiểu được tôi. Và bất kì ai chưa từng ăn trộm hoa hồng sẽ không bao giờ có thể hiểu được tôi. Khi tôi còn nhỏ, tôi từng ăn trộm hoa hồng.

Ở Recife đường sá nhiều vô kể, những con đường của người giàu, xếp thành hàng hai bên là mấy căn biệt thự đặt ở giữa các khu vườn rộng lớn. Cô bạn tôi và tôi thích chơi trò quyết định xem căn biệt thự này kia này thuộc về ai. “Cái trắng này của tớ.” “Không, tớ đã bảo những căn màu trắng của tớ hết.” “Nhưng cái này có trắng toàn bộ đâu. Nó có cửa sổ màu xanh lá cây mà.”Đôi khi bọn tôi đứng rất lâu, tựa mặt vào hàng rào, nhìn chằm chằm.

Charles Simic - Trên con đường này

Trên con đường này

Mẹ tôi bế bồng tôi trên đôi tay bà
Ra khỏi toà nhà đương cháy nọ
Và đặt tôi xuống trên vệ đường đây
Như búp-bê quấn trong mớ giẻ rách,
Nơi tôi đứng lúc này sau nhiều năm
Nói chuyện với con chó không nhà,
Giấu nửa mình sau một ô-tô đỗ lại,
Đôi mắt ấp chứa hi vọng
Khi nó nhích tới lòng sẵn sàng đón điều gớm ghê.

— Charles Simic

Charles Simic - Tháng Mười một

Tháng Mười một

Những thập giá mà thảy các ông các bà
Phải gánh mang suốt đời
Thậm chí còn hiển hiện
Vào buổi đêm tối mưa rơi này.

— Charles Simic

João Guimarães Rosa - Bờ thứ ba của con sông

João Guimarães Rosa

Bờ thứ ba của con sông

Cha tôi là người có ý thức trách nhiệm, nề nếp và bộc trực; và đã có cái tính như vậy từ hồi mới lớn hoặc ngay từ lúc bé thơ, theo như lời mấy người đáng tin cậy mà tôi dò hỏi được. Theo kí ức chính tôi, ông không kì quái hơn cũng chẳng sầu muộn hơn những người quen khác. Chỉ trầm lặng hơn. Chính mẹ tôi mới là người cai quản ngôi nhà, là người la mắng chúng tôi hằng ngày – chị tôi, anh tôi, và tôi. Nhưng ngày nọ cha tôi bỗng đặt người ta làm một chiếc xuồng.

Ông nghiêm túc ghê lắm. Ông đặt làm một chiếc xuồng đặc biệt, bằng gỗ cây vinhático, nhỏ, chỉ vừa đủ chỗ cho người chèo. Nhưng toàn bộ chiếc xuồng phải được đóng kĩ càng, đủ cứng cáp ở mũi xuồng, sao cho ở được trên sông suốt hai mươi hay ba mươi năm. Mẹ tôi càu nhàu vụ này không thôi. Phải chăng chồng bà, một người chưa từng học đòi mấy món này, giờ đây dự tính đi đánh cá và đi săn bắt? Cha không nói gì hết. Nhà chúng tôi khi ấy vẫn còn gần con sông, cách con sông cỡ một cây số: con sông trải ra ở đó, lớn, sâu và tĩnh mịch. Rộng đến mức chúng tôi không thể nhìn sang bờ bên kia. Và nếu có một điều tôi không tài nào quên cho được, thì đó là cái ngày chiếc xuồng được giao đến.

Không vui cũng chẳng tỏ vẻ gì, cha ụp chiếc nón lên đầu rồi chào tạm biệt chúng tôi, như một sự đã định từ trước. Ông tịnh không thốt ra lời nào khác, không mang theo gói lương thực và quần áo, không khuyên nhủ điều chi. Chúng tôi tưởng mẹ sẽ la lên, nhưng bà chỉ đứng đó trông nhợt nhạt, giận căm căm, tự cắn môi mình rồi buông tiếng gầm gừ: — “Nếu ông đi, thì đi luôn đi. Đừng bao giờ quay về!” Cha nín lặng không đáp. Ông nhìn tôi với vẻ dịu dàng, vẫy tay ra hiệu bảo tôi đi cùng ông một chút. Tôi sợ cơn thịnh nộ của mẹ, tuy vậy vẫn theo lời cha. Hướng đi của mọi sự tuồng như khích lệ tôi, khiến tôi mạnh dạn hỏi: — “Cha ơi, cha cho con lên xuồng luôn nha?” Ông chỉ nhìn tôi, làm động tác ban phúc lành cho tôi, ra dấu bảo tôi quay về. Tôi vờ như đi về, tôi xoay người lại lần nữa, ở chỗ con mương trong rừng, để xem chuyện gì xảy ra. Cha lên xuồng và chèo đi. Và chiếc xuồng lướt đi – cùng với cái bóng của nó, tựa hồ một con cá sấu, dài thật dài.

Silvina Ocampo - Kí thuật về thiên đàng và địa ngục

Silvina Ocampo

Kí thuật về Thiên đàng và Địa ngục

Theo hình mẫu của các nhà đấu giá lớn, Thiên đàng và Địa ngục có những phòng triển lãm chứa đầy các đồ vật vốn không làm ai ngạc nhiên hết, bởi chúng cũng là các thứ thường thấy đầy trong các ngôi nhà ở trần thế. Nhưng chỉ nói đến các đồ vật thì chưa đủ:  trong những sảnh đó còn có các thành phố, các thị trấn, các khu vườn, các ngọn núi, các thung lũng, các mặt trời, các mặt trăng, các ngọn gió, các vì sao, các ánh phản chiếu, các nhiệt độ, các mùi vị, các hương thơm và các âm thanh, đời đời cho ta đủ loại cảnh quan và cảm giác.

Nếu ngọn gió gầm lên như con hổ, hoặc chim bồ câu tựa thiên thần, và nhìn bạn bằng đôi mắt của linh cẩu; nếu một gã giàu băng ngang đường vận bộ đồ tả tơi dâm dật; nếu đoá hồng, với các danh hiệu cao quý kèm theo, mà người ta trao cho bạn lại lợt lạt đi và trông tầm thường, ít gây chú ý hơn cả một con chim sẻ; nếu gương mặt vợ bạn là một thanh gỗ trơ trọi phẫn tức, thì chính đôi mắt bạn, không phải Chúa trời, đã khiến chúng thành ra thế đó.

Khi bạn chết, ác quỷ và thiên thần đều mang lòng hào hứng như nhau, biết rằng bạn đang ngủ, vẫn còn trong thế giới này và phần nào trong thế giới kia, và sẽ đội lốt nguỵ trang rồi tìm đến giường bạn, vuốt ve đầu bạn, và kêu bạn hãy chọn những thứ bạn thích trong đời. Trước tiên, họ sẽ cho bạn thấy những thứ giản dị, như thể đang mở ra một quyển trưng bày mẫu vật. Nếu họ cho bạn thấy mặt trời, mặt trăng hoặc các vì sao, bạn sẽ thấy chúng trong một quả cầu pha lê có hình hoạ, và bạn sẽ nghĩ quả cầu pha lê này chính là thế giới; nếu họ cho bạn thấy biển hoặc núi, bạn sẽ thấy chúng trên một tảng đá và bạn sẽ nghĩ tảng đá chính là biển hoặc núi; nếu họ cho bạn thấy một con ngựa, nó sẽ là một tượng thú tí hon, nhưng bạn sẽ nghĩ con ngựa tí hon đó là một con ngựa thực thụ. Các thiên thần và ác quỷ sẽ làm rối trí bạn bằng mấy bức ảnh về các bông hoa, trái cây bóng loáng và mấy viên kẹo. Làm cho bạn nghĩ mình vẫn còn là một đứa trẻ, họ sẽ đặt bạn ngồi ở một cái ghế kiệu được gọi là ghế nữ vương, hoặc ở một cái ghế vàng kim, và bằng cách này họ sẽ dẫn bạn, với đôi tay nắm chặt, đi qua những hành lang ấy đến trung tâm của đời bạn, nơi giấu những món ưa thích của bạn. Hãy cẩn trọng. Nếu bạn chọn nhiều thứ từ Địa ngục hơn từ Thiên đàng, bạn có thể bị đưa tới Thiên đàng; trái lại, nếu bạn chọn nhiều thứ từ Thiên đàng hơn từ Địa ngục, bạn có nguy cơ tới Địa ngục, vì lẽ niềm yêu thích các món thiên thượng có thể là dấu hiệu của lòng tham.

Luật lệ của Thiên đàng và Địa ngục thường linh động. Chuyện bạn được đưa tới nơi này hay nơi kia nó tuỳ thuộc vào chi tiết nhỏ nhoi nào đó. Tôi có biết những người tới Địa ngục vì một cái chìa khoá gãy hoặc vì một cái chuồng chim bằng liễu gai, và những người đến Thiên đàng vì một trang báo hoặc một li sữa.

Adélia Prado - Hạn định

Hạn định

Chúa trời thì đẹp hơn tôi đây.
Và Người chẳng còn trẻ.
Đó quả tình là niềm an uỷ.

— Adélia Prado

Lydia Davis - Jane và cây ba-toong

Lydia Davis

Jane và cây ba-toong

Bà mẹ không tìm ra ba-toong của bà. Bà có một ba-toong, nhưng bà không thể tìm ra ba-toong đặc biệt của bà. Ba-toong đặc biệt của bà chỗ tay cầm là đầu một con chó. Đoạn bà nhớ ra: Jane có ba-toong của bà. Jane ghé thăm hồi ấy, Jane cần ba-toong để trở về nhà. Chuyện ấy cách đây hai năm. Bà mẹ gọi Jane. Bà bảo Jane bà cần ba-toong của bà. Jane ghé cầm theo một ba-toong. Khi Jane ghé, bà mẹ đang mệt. Bà nằm trên giường. Bà không nhìn cây ba-toong. Jane đi về nhà. Bà mẹ ra khỏi giường. Bà nhìn cây ba-toong. Bà thấy đây không phải ba-toong đó. Đây là một ba-toong trơn. Bà gọi Jane và bảo rằng: đây không phải ba-toong đó. Nhưng Jane đang mệt. Cô quá mệt để mà nói chuyện. Cô sắp vào giường. Sáng hôm sau cô ghé cầm theo cây ba-toong. Bà mẹ ra khỏi giường. Bà nhìn cây ba-toong. Đây đúng là ba-toong đó. Nó có đầu một con chó phía trên, màu nâu trắng. Jane về nhà cầm theo ba-toong kia, cây ba-toong trơn. Sau khi Jane đi, bà mẹ càm ràm, bà càm ràm trên điện thoại: Tại sao Jane không đem ba-toong đó trở lại? Tại sao Jane đem sai ba-toong? Bà mẹ đang mệt. Ôi, bà mẹ thấy mệt mỏi với Jane và cây ba-toong.

Durs Grünbein - Chán chết

Chán chết

Prenzlauer Berg ngày Chủ nhật trời oi ả
                                    chếnh choáng nơi đường phố
ken kẹt cộ xe. Một cậu trai vận jean

ơ thờ ve vuốt cô bạn gái lúc đang
                        nói chuyện trong buồng điện thoại
một mảnh kính vỡ ngay trước lối vào. Cậu nói
                                    “Có gì đâu” rồi ngảnh mặt
sang hướng kia nơi phát ra
                          tiếng hét của
                        một đứa nhỏ gặp nạn

nằm sóng sượt vài mét cách
                        một quả bóng rúm bẹp.

— Durs Grünbein

Charles Simic - Thành phố của tôi

Thành phố của tôi 

Với những phố ánh đèn mờ
Tuồng như cuốn phim trắng đen,
Như cuốn truyện huyền hoặc phế phẩm,
Và bao người bần khốn
Run rẩy ở những lối vào ra.

— Charles Simic